Γράφει η ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΗΛΙΑΚΟΠΟΥΛΟΥ
Με αφορμή την εκδήλωση του Ομίλου Προετοιμασίας Στελεχών Αυτοδιοίκησης (Ο.Π.Σ.Α) με θέμα «κατοχύρωση - πρόοδοι και αμφιταλαντεύσεις - οπισθοδρομήσεις στα ανθρώπινα δικαιώματα διεθνώς και στην Ελλάδα», πήρα μία συνέντευξη για τα ανθρώπινα δικαιώματα από τη διακεκριμένη και διακριτή επιστήμονα Καθηγήτρια Φιλοσοφίας του Πανεπιστημίου Αθηνών κ. Νικολίτσα Γεωργοπούλου - Λιαντίνη.
1. Ερώτηση: κ. Γεωργοπούλου - Λιαντίνη με τον όρο ανθρώπινα δικαιώματα τι εννοούμε;
Πρόκειται για δικαιώματα του ανθρώπου που βασικά εντάσσονται στο χώρο της ηθικής και απορρέουν από τη φυσική ιδιότητα του ανθρώπου ως πρόσωπο.
Προστατεύουν την αξιοπρέπειά του στον κοινωνικό και πολιτικό χώρο, οριοθετούν την κρατική άσκηση εξουσίας στο επίπεδο της διαβίωσης, της εργασίας, του πολιτισμού, στο δικαίωμα στη ζωή, στην ελεύθερη έκφραση, στην ισονομία απέναντι στο δίκαιο και στην προστασία της προσβολής γενικότερα της ανθρώπινης υπόστασης όχι μόνον στον κρατικό αλλά και στον ιδιωτικό χώρο.
Αποτελούν σήμερα το σύγχρονο ιδίωμα των προγενέστερων «φυσικών δικαιωμάτων», δηλαδή των δικαιωμάτων που συνοδεύουν την ανθρώπινη φύση, προικοδοτημένα και χορηγηθέντα στον άνθρωπο με τη γέννησή του από τη φύση, δηλαδή πηγάζουν από το ονομαζόμενο Φυσικό Δίκαιο ή άλλως είναι θεία δωρεά.
2. Ερώτηση: Έχετε αναφερθεί και στην εκδήλωση του Ομίλου (Ο.Π.Σ.Α) στην τραγωδία του Σοφοκλή «Αντιγόνη»: Πως αντιλαμβάνεστε εσείς ως γυναίκα, ως μητέρα και ως επιστήμονας την ξεχωριστή προσωπικότητα της Αντιγόνης και την απόφασή της να θάψει τον αδελφότης παρά την απαγόρευση του Κρέοντα, ο οποίος συμβολίζει την κοσμική εξουσία που παραβιάζει το δικαίωμα της ταφής για τον νεκρό;
Η Αντιγόνη, ανυπέρβλητο σύμβολο γνησιότητας της γυναικείας προσωπικότητας σε όλο το πλέγμα των επισταθμιών της ζωής της, υπερασπίζει το απαραβίαστο μιας εσωτερικής επιταγής που υπέρκειται κάθε ανθρώπινου - πολιτικού νόμου και εξεγείρεται ενάντια στην πολιτική - νομική επιταγή του βασιλιά Κρέοντα που θέλει να διασπάσει την εσωτερικά υφιστάμενη τάξη.
Παρότι γνωρίζει τη μοίρα της, τι δηλ. θα επακολουθήσει, δεν αποτρέπει τη μοίρα της, δεν φοβείται την απειλή του βασιλιά αλλά φοβείται την ενοχή της απέναντι στους θεούς, αν δεν πράξει σύμφωνα με τη συνείδησή της και το Φυσικό Δίκαιο. Γι αυτό και αποκρίνεται στον Κρέοντα επί σκηνής:
«Ναι, γιατί δεν ήταν
ο Δίας, που μου τα΄λαχε αυτά κηρύξει,
ούτε η συγκάτοικη με τους θεούς
του Κάτω κόσμου, η Δίκη, αυτούς τους νόμους
μες στους ανθρώπους όρισαν. Και μήτε
πίστευα τόση δύναμη πως νάχουν
τα δικά σου κηρύγματα, ώστε ενώ είσαι
θνητός να μπορείς των θεών τους νόμους
τους άγραφτους κι ασάλευτους να βιάζεις.
Γιατί όχι σήμερα και χτες, μα αιώνια,
ζουν αυτοί, και κανείς δεν το γνωρίζει
από τότε που φανήκανε».
Βέβαια και ο Κρέων επικαλούμενος το νόμο της «πόλης» φαίνεται ότι επικαλείται άγραφο νόμο για την πάτριο πολιτεία, γι’ αυτό και η δραματική σύγκρουση των δύο πρωταγωνιστών. Ο θεατής καλείται εσωτερικά να κρίνει και να τοποθετηθεί. Ας μην ξεχνάμε ότι το νόημα της αττικής τραγωδίας είναι πάντα παιδαγωγικό.
3. Ερώτηση: Τα ανθρώπινα δικαιώματα έχουν απασχολήσει τους Αρχαίους Έλληνες από την εποχή του Ομήρου, πως σχολιάζετε την φράση του Δημόκριτου «Ανδρί σοφώ πάσα γη βατή ψυχής γαρ αγαθής πατρίς οξύμπας» (ολόκληρος) κόσμος;
Αναφέρεσθε στο απόσπασμα του Δημόκριτου 247 που σημαίνει ότι για το σοφό είναι ανοιχτή κάθε χώρα (βατή). Και τούτο γιατί για τον αγαθό άνθρωπο πατρίδα είναι το σύμπαν.
Εδώ έχουμε μια κάποια προσωκρατική υπόνοια της στωικής αντίληψης για το παγκόσμιο κράτος. Βέβαια στο παρόν απόσπασμα πρέπει να σταθούμε στην έννοια της «αγαθής ψυχής», κάτι που σημαίνει βέβαια μεγάλη δόση ιδεαλισμού, αν θέλουμε να δούμε την πραγματικότητα του κοινωνικού ανθρώπου κατάματα.
4. Ερώτηση: Τα δικαιώματα των δούλων στην Αρχαία Ελλάδα συμπίπτουν με εκείνα της εποχής του δουλεμπορίου των νέγρων του 18ου και 19ου αιώνα; εάν όχι ποίες οι διαφορές και γιατί;
Ως προς το δουλεμπόριο γενικά στην Αρχαία Ελλάδα πρέπει να ξεκινήσουμε από το δεδομένο μιας ασάφειας μαρτυριών, οι περισσότερες των οποίων υπάρχουν στην Αττική Τραγωδία και Κωμωδία, και αφορούν την Αθήνα. Όμως η δουλεία ως σχέση εξάρτησης εμπεριέχεται ήδη στο επικό έπος του Ομήρου και το διδακτικό του Ησιόδου.
Βασικά πρόκειται για ιδιοκτησιακή σχέση. Οι δούλοι είναι κυρίως αιχμάλωτοι πολέμου που εργάζονται σε αγροτικές εργασίες αλλά και σε λατομεία και ορυχεία και ζουν μαζί με τον κύριό τους, τον συνοδεύουν σε ταξίδια και υπηρετούν δίπλα του ως οπλίτες σε καιρό πολέμου, οι δε γυναίκες - δούλες ασχολούνταν με τις οικιακές εργασίες.
Στο νεότερο κόσμο το δουλεμπόριο ξεκίνησε το 16ο αι. με κέντρο την Αφρική και αποστολή δούλων στην Αμερική για να εργασθούν σε καλλιέργειες των αποίκων. Βέβαια το 1791 έχουμε την πρώτη εξέγερση των αφρικανών δούλων στην Καραϊβική που τελικά πέτυχε την εξάλειψη του δουλεμπορίου διατλαντικά.
Η διαφοροποίηση δικαιωμάτων των μαύρων δούλων του 18ου αιώνα. στον αμερικανικό νότο από εκείνα των δούλων της ελληνικής αρχαιότητας ήταν το δικαίωμα για οικογένεια και απόκτηση ιδιωτικής περιουσίας, βέβαια με σύμφωνη γνώμη του κυρίου τους.
5. Ερώτηση: Τα ανθρώπινα δικαιώματα είναι ένα από τα μεγαλύτερα θέματα που απασχολούν την ανθρώπινη κοινωνία. Αναπτύξτε μας κατά το δυνατόν επιγραμματικά ποια είναι η σχέση με τον Πολιτισμό την Τέχνη, την Ηθική, και την πολιτική.
Η ηθική συνδέεται στενά με την έννοια των δικαιωμάτων και το θέμα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων είναι πρωτίστως ηθικό και φιλοσοφικό πρόβλημα και δευτερευόντως πολιτικό και νομικό. Σίγουρα χωρίς τη διδασκαλία των δικαιωμάτων η ζωή είναι ελλειμματική και η πολιτική παραμένει απλά μια σκοπιμότητα.
Όμως τα φλέγοντα σήμερα θέματα συζήτησης είναι η επανεξέταση της σχέσης δικαίωμα - καθήκον, ποιο είναι το πρωτεύον και ποιο το δευτερεύον, τι δηλ. πρέπει να προηγείται στα δικαιώματα και τι να έπεται με μια αξιολογική τάξη καθολικής ισχύος.
Επίσης θεωρώ ότι σημαντική είναι η ορθολογικοποίηση των δικαιωμάτων, γιατί στο όνομα των δικαιωμάτων γνωρίζουμε ακόμη και στη σύγχρονη ανθρώπινη ιστορία την επιτέλεση των μεγαλύτερων εγκλημάτων. Τον πολιτισμό και την τέχνη που αναφέρετε τα εντάσσω στο χώρο της ηθικής ανεξάρτητα από το ίδιον οντολογικό τους περιεχόμενο, γιατί δεν μπορεί να υπάρχει πολιτισμός ή τέχνη γνήσια και να είναι ανήθικα.
6. Ερώτηση: Σήμερα στην εποχή της οικονομικής κρίσης, πως εννοεί ο απλός πολίτης το δικαίωμα της Ελευθερίας, της Μόρφωσης, της Υγείας και της έκφρασης του λόγου;
Τα συγκεκριμένα μεγέθη είναι τα πλέον βασικά δικαιώματα που πρέπει ο κοινωνικός άνθρωπος να διεκδικεί από το κράτος.
Τώρα το πώς έκαστος τα εννοεί και πως ανταποκρίνεται σε αυτά όταν του τα παρέχει πράγματι το κράτος είναι θέμα της ηθικής συνείδησης του ατόμου και της βούλησής του να ανταποκρίνεται και στα καθήκοντά του, τα οποία συνυπάρχουν με τα δικαιώματα. Αν τα χωρίσεις αυτά τα δύο χάνει κάθε αξία η έννοια του δικαιώματος.
7. Ερώτηση: κ. Γεωργοπούλου - Λιαντίνη θα ήθελα να μας αναλύσετε ποια η σχέση, αλλά και ποιο από τα δύο το γραπτό ή το άγραφο δίκαιο είχε και έχει μεγαλύτερη ισχύ στον άνθρωπο;
Δεν είναι θέμα μεγαλύτερης ή μικρότερης ισχύος των δύο μορφών δικαίου, του ονομαζόμενου Θετικού Δικαίου (γραπτοί νόμοι) και του Φυσικού Δικαίου (του δικαίου του δοθέντος στον άνθρωπο ως προίκα με τη γέννησή του). Οπωσδήποτε η παράβαση του θετικού δικαίου επισύρει την τιμωρία, για τούτο και ο σεβασμός του είναι εκτεταμένος.
Η παράβαση των θεμελιωδών αρχών του φυσικού δικαίου είναι θέμα ηθικής και γνωστικής συνείδησης του κάθε ανθρώπου. Με ένα απλό παράδειγμα για να γίνει κατανοητό.
Αν κάνω μια παράβαση και παρκάρω παράνομα θα τιμωρηθώ. Αν όμως αδιαφορήσω για τον άρρωστο πτωχό στο χωριό πατέρα μου, κανένα θετικό δίκαιο δεν θα με τιμωρήσει.
8. Ερώτηση: Τα τελευταία χρόνια Έλληνες και αλλοδαποί ζουν δυσανάλογα, πόσο πλήττονται οι αυτόχθονες( ημεδαποί) χρειάζεται να επέμβει το κράτος και πως;
Το ερώτημα που θέτετε είναι καθαρά πολιτικό και πρέπει σαφώς κάθε τι που έχει σχέση με αυτή την υπάρχουσα συνύπαρξη να λύνεται από την κρατική εξουσία.
9. Ερώτηση: Πόσο έχουν «παρεξηγηθεί» τα ανθρώπινα δικαιώματα και ποιοι τα παραβιάζουν;
Το πόσο δεν μπορώ να σας το απαντήσω, δεν είναι ποσοτικό το θέμα. Το ότι συχνά παραβιάζονται είναι γεγονός. Και παραβιάζονται τόσο σε διανθρώπινο επίπεδο, δηλ. από άνθρωπο σε άνθρωπο, και μάλιστα σήμερα με την ανωνυμία του διαδικτύου, όσο και από την κρατική εξουσία συχνά.
10. Ερώτηση: Θέλω να μου πείτε την άποψή σας ως απλός πολίτης, ως άνθρωπος και ιδιαίτερα ως μάνα ποια είναι η γνώμη σας για τα παιδιά των φαναριών; (Εννοώ σκληρή και απάνθρωπη εκμετάλλευση και μάλιστα από τους ιδίους τους γονείς). Τι οφείλει να κάνει το κράτος η UNICEF, o OHE και γιατί όχι και η Ευρωπαϊκή Ένωση; Μήπως όλοι εθελοτυφλούν;
Το φαινόμενο αυτό είναι πολύ θλιβερό χωρίς αμφιβολία. Και μόνο η ανοχή της ύπαρξής του δείχνει την έκπτωση τη μεγάλη των αξιών και των θεσμών.
Σας ευχαριστώ πολύ κ. Γεωργοπούλου - Λιαντίνη.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου