Η κλιματική ιστορία της γης - Αίτια των κλιματικών μεταβολών!

Γράφει η  ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΗΛΙΑΚΟΠΟΥΛΟΥ

Στη συνέντευξη που παραχώρησε στη υπογράφουσα για την εφημερίδα Kifisia Press ο  Δρ Χάρης Δ. Καμπεζίδης, Διευθυντής Ερευνών, Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών, τοποθετείται στο επίκαιρο θέμα «Η κλιματική ιστορία της γης - Αίτια των κλιματικών μεταβολών» και παρουσιάζει παρακάτω τις απόψεις του.....

Η κλιματική προϊστορία της γης

Επειδή πολύς λόγος γίνεται τον τελευταίο καιρό για την αναμενόμενη αύξηση της θερμοκρασίας στον πλανήτη μας τις επόμενες δεκαετίες, γεννιέται το πολύ εύλογο ερώτημα αν η γη έχει βιώσει στο παρελθόν της ανάλογες καταστάσεις. Το Σχήμα 1 απεικονίζει τη μεταβολή της επιφανειακής θερμοκρασίας της γης από σήμερα έως και 1,35 εκατομμύρια χρόνια πριν.

Σχήμα 1. Μεταβολή της επιφανειακής θερμοκρασίας της γης στα προηγούμενα ένα εκ. χρόνια.

Φαίνεται καθαρά ότι υπήρξαν πολλές και μακρές περίοδοι θέρμανσης αλλά και ψύξης της γης. Η πιο μεγάλης διάρκειας και έντασης θέρμανση του πλανήτη μας έγινε πριν 400 χιλιάδες χρόνια ακολουθούμενη από ανάλογη πριν 100 χιλιάδες περίπου χρόνια. Το αξιοσημείωτο είναι πως μετά από κάθε θέρμανση, η γη περνάει σε αντίστοιχη φάση ψύξης, καθώς κάθε μέγιστο στην καμπύλη της θερμοκρασίας του Σχήματος 1 ακολουθείται από αντίστοιχο ελάχιστο. Η πρόσφατη έναρξη θέρμανσης της γης συμπίπτει με τη βιομηχανική εποχή (γύρω στο 1870). 
 
Αν και η κλίμακα του χρόνου στο παραπάνω Σχήμα δεν είναι ισοκατανεμημένη (το χρονικό βήμα μειώνεται δραματικά από τα αριστερά προς τα δεξιά), εν τούτοις φαίνεται πως τα τελευταία 150 χρόνια η επιφανειακή θερμοκρασία του πλανήτη μας βρίσκεται σε σταθερή πορεία ανόδου. Οι οριζόντιες ευθείες αναφέρονται στη μέση τιμή της θερμοκρασίας για τις περιόδους 1870-1900 και 2001-2005 και είναι ενδεικτικές της αύξησης της μέσης στάθμης της από τα τέλη του 19ου στις αρχές του 21ου αιώνα.

Τα αίτια των κλιματικών μεταβολών

Το Σχήμα 2 εμφανίζει τους μέχρι σήμερα γνωστούς παράγοντες που επηρεάζουν το παγκόσμιο κλίμα. Αυτοί διακρίνονται σε δυο κατηγορίες, τους εξωγενείς (ηλιακή δραστηριότητα, γαλαξιακή σκόνη, αλλαγές στην ελλειπτικότητα της τροχιάς και της κλίσης του άξονα περιστροφής της γης) και ενδογενείς (μετακίνηση ηπείρων, ηφαιστειακή δραστηριότητα, αιωρούμενα σωματίδια, θερμοκηπιακά αέρια).

Σχήμα 2. Αίτια των παγκόσμιων κλιματικών μεταβολών.

Το μέλλον του παγκόσμιου κλίματος

Λόγω της διαπιστωμένης ανόδου της θερμοκρασίας από τα τέλη του 19ου αιώνα και των έντονων και εν πολλοίς άκαιρων καιρικών φαινομένων έχει ξεκινήσει μιας ευρείας κλίμακας επιστημονική εξέταση του θέματος.

Οι πιο σπουδαίοι από τους μέχρι σήμερα γνωστούς ενδογενείς παράγοντες επίδρασης του γήινου κλίματος (βλέπε τα ροζέ τετραγωνάκια στο Σχήμα 2) έχουν εισαχθεί σε ειδικά προγράμματα Η/Υ (τα λεγόμενα κλιματικά μοντέλα), τα οποία λαμβάνοντας υπόψη τις παρούσες κλιματικές συνθήκες και επεξεργαζόμενα σενάρια μελλοντικής παραγωγής αερίων του θερμοκηπίου (κυρίως διοξείδιο του άνθρακα και μεθάνιο) προβάλλουν τα αποτελέσματα στο μέλλον. Από τέτοια προγράμματα έχουν ανακοινωθεί αποτελέσματα για άνοδο της θερμοκρασίας της γης κατά 0,6 - 0,8 βαθμούς Κελσίου και της στάθμης της θάλασσας από 15 έως και 59 εκατοστά το 2100.

Επειδή, όμως, η προσομοίωση όλων των διαδικασιών, που συμβαίνουν στην ατμόσφαιρα και τους ωκεανούς και επηρεάζουν το παγκόσμιο κλίμα, είναι αδύνατη είτε διότι πολλές από αυτές δεν τις έχει κατανοήσει πλήρως ο άνθρωπος είτε του είναι παντελώς άγνωστες, η ακρίβεια των αποτελεσμάτων των κλιματικών μοντέλων είναι ακόμη ένα μεγάλο ερωτηματικό.

Μια πρόσφατα ανακαλυφθείσα διαδικασία ανθρωπογενούς αιτίας προέρχεται από τα αέρια των εξατμίσεων των αεροπλάνων, που εκτελούν υπερατλαντικές και διηπειρωτικές πτήσεις σε μεγάλα ύψη μέσα στην ατμόσφαιρα. Τα αέριά τους συμπυκνώνονται σε νέφη λόγω των πολύ μικρών θερμοκρασιών που επικρατούν στα ύψη αυτά. Τα «τεχνητά» αυτά νέφη είναι δυνατόν να συνεισφέρουν θετικά στο φαινόμενο του θερμοκηπίου εγκλωβίζοντας την εκπεμπόμενη από τη γη θερμότητα προς της ατμόσφαιρα.

Εκτός τούτων, ιδιαίτερη προσοχή έχει δοθεί στο ρόλο που παίζουν τα αιωρούμενα μέσα στην ατμόσφαιρα σωματίδια (ή άλλως αερολύματα). Ανάλογα με το μέγεθός τους και το ύψος μέσα στην ατμόσφαιρα στο οποίο βρίσκονται  μπορούν είτε να συμβάλουν στο φαινόμενο του θερμοκηπίου ή, αντίθετα, να το μειώσουν προκαλώντας πρόσκαιρη ψύξη (βλέπε Σχήμα 3).

Σχήμα 3. Η ψυκτική (1) και θερμαντική (3) δράση των αερολυμάτων (2).

Επειδή η σύσταση, συγκέντρωση, μέγεθος και μετατόπισή τους μέσα στην ατμόσφαιρα είναι τυχαίες διαδικασίες, η ακριβής προσομοίωσή τους στα κλιματικά μοντέλα είναι αδύνατη. Έτσι, η αβεβαιότητα των εν λόγω μοντέλων, όπως αναφέρθηκε παραπάνω, οφείλεται κατά ένα σεβαστό ποσοστό στη δράση των αερολυμάτων.

 

Δρ Χάρης Δ. Καμπεζίδης

Τηλ 210-3490119,

Τηλεομ 210-3490113,

Ηλ ταχ harry@noa.gr