Εμμανουήλ Κριαράς - Νέ​ος 107 ετών!!

Για την αντιγραφή ΤΑΚΗΣ ΝΙΚΟΛΑΚΟΠΟΥΛΟΣ

Ο Εμμανουήλ Κριαράς ολοκλήρωσε το 18ο τόμο του μνημειώδους λεξικού του και όπως ο Τομ Χανκς στο «Πράσινο Μίλι» λεει: «Έχασα σύζυγο, φίλους και είμαι αναγκασμένος, πλέον, να ζω το πρόβλημα της επιβίωσης».

Αντλείς κουράγιο όταν ακούς από έναν άνθρωπο που έχει ζήσει στην κυριολεξία τα πάντα - δύο Παγκόσμιους Πολέμους, τους Βαλκανικούς, τη Μικρασιατική Καταστροφή και έναν Εμφύλιο - «είμαι - και θέλω να είμαι - αισιόδοξος. Θα βγούμε κάποτε απ' την κρίση».

Η ζωή επεφύλαξε στον Εμμανουήλ Κριαρά την τύχη - σε κάποιες περιπτώσεις ατυχία - να φτάσει 107 ετών, για να δει όχι μόνο την Ελλάδα να επιστρέφει σε μια κρίση που θυμίζει πόλεμο, αλλά και το μνημειώδες Λεξικό του, το περίφημο Λεξικό Κριαρά, σχεδόν να ολοκληρώνεται, φτάνοντας στο 18ο τόμο του και στην αρχή του γράμματος «ρ» (προβιδιάζω-ραβέντι).  

Μια έκδοση του Κέντρου Ελληνικής Γλώσσας, συνταγμένη όπως και οι τρεις προηγούμενοι από επιστημονική ομάδα με επικεφαλής τον Ι.Ν. Καζάζη. Ο ίδιος ο Κριαράς πρόφτασε, σε διάστημα τριάντα ετών, να συντάξει τους πρώτους 14 τόμους (1969 -1997: α-παραθήκη). Άθλος μακράς πνοής.

Ιδανική ευκαιρία για μια συνομιλία με τον κορυφαίο δημοτικιστή. Η πνευματική διαύγειά του συγκλονίζει. «Δεν περίμενα να δοκιμάσω τη χαρά να δω να συνεχίζεται η έκδοση του Λεξικού.

Πάντα αισθάνομαι ιδιαίτερη χαρά βλέποντας να έρχεται στο φως νέος τόμος του Λεξικού μου», εξομολογείται στο «7» ο ακάματος νεοελληνιστής. «Με τη συγκρότηση του 18ου τόμου συμπληρώνεται μεγάλο μέρος του όλου Λεξικού. Το θεωρώ σημαντική προσφορά στα νεοελληνικά γράμματα. Τη θεωρώ δε παράλληλη με την προσπάθεια για την επικράτηση της δημοτικιστικής ιδεολογίας».

Στην επιστήμη της λεξικογραφίας έχουν γίνει στην Ελλάδα αρκετές προσπάθειες τα τελευταία χρόνια. «Σήμερα έχουμε στη διάθεσή μας περισσότερα λεξικά της νεοελληνικής μας γλώσσας και άλλα γλωσσικά δημοσιεύματα με την πρόθεση να εξυπηρετήσουν μια καλύτερη και σωστότερη γνωριμία του κοινού με τη γλώσσα μας. Το φαινόμενο αυτό το διαπιστώνουμε ήδη από τις τελευταίες δεκαετίες του περασμένου αιώνα. Είναι οπωσδήποτε θετικό. Κίνδυνος υφίσταται μόνο όταν αναρμόδιοι αναλαμβάνουν να εκδώσουν υλικό».

Ο Εμμανουήλ Κριαράς από τη «βάση» του, στην Αγγελάκη 1, στην καρδιά της Θεσσαλονίκης, παρατηρεί με μεγάλο ενδιαφέρον μέσα από τον Τύπο και την τηλεόραση όχι μόνο τις μεταμορφώσεις της κρίσης ή τις πολιτικές εξελίξεις, αλλά και τις αλλαγές και τις «μετατοπίσεις» της γλώσσας μας.

«Το φαινόμενο των greeklish είναι ανησυχητικό», υποστηρίζει ένας άνθρωπος που δεν αντιμετώπισε ποτέ τη γλώσσα σαν κάτι ερμητικά κλειστό ή στατικό, αλλά μια δύναμη αενάως εξελισσόμενη. «Η γλώσσα μας δεν έχει να ωφεληθεί από την επιπόλαια χρησιμοποίηση αγγλικών λέξεων.

Αλλοιώνεται ουσιωδώς με την πρόσφατη εισροή πληθώρας αγγλικών λέξεων και εκφράσεων στην καθημερινή ιδίως χρήση της στον Τύπο. Βέβαια οι γλώσσες αλληλοεπηρεάζονται. Αυτό είναι γεγονός όμως που μπορεί να οδηγήσει σε μεγάλη υπερβολή».

Υπάρχει ακόμη ένα πεδίο στο οποίο ο σπουδαίος φύσει και θέσει διά βίου δάσκαλος εντοπίζει το στοιχείο της υπερβολής: «Τις τελευταίες δεκαετίες παρεκκλίναμε. Πρέπει να ξαναμπούμε στο σωστό δρόμο. Ως κράτος, ως κοινωνία και ως άτομα πρέπει να καταπολεμήσουμε τη φοροδιαφυγή και να εκτελούμε αδιαμαρτύρητα τις υποχρεώσεις μας, που όμως πρέπει να είναι δίκαια ρυθμιζόμενες από το κράτος.

Ο Νεοέλληνας πρέπει να αλλάξει νοοτροπία σχετικά με το πώς αντιλαμβάνεται τις υποχρεώσεις του προς το κράτος και προς το σύνολο, αλλά κι απέναντι στο συνάνθρωπο. Ευχή μου είναι να διορθωθούν οι ελλείψεις και να συναισθανθούν το καθήκον τους και οι διοικούντες και οι διοικούμενοι. Θα βγούμε από την κρίση».....επιμένει ο Εμμανουήλ Κριαράς, ο οποίος και σε προσωπικό επίπεδο την κρίση τη βιώνει «με πόνο, με υπομονή και με την υποχρέωση να κάνω ότι πρέπει και είναι απαραίτητο».

Παρακολουθώντας τον τραγέλαφο με το στικάκι της Λαγκάρντ, δηλώνει «αναρμόδιος φυσικά να εκφέρω γνώμη. Εύχομαι η Δικαιοσύνη να δράσει με σωστή εκτίμηση των γεγονότων και με ευθυκρισία και με αυστηρότητα όταν αυτό επιβάλλεται».

Ένα μείζον θέμα που επίσης τον προβληματίζει είναι το «πολυσυζητημένο από παλαιότερα -όπως λεει- ζήτημα της νεοελληνικής μας ταυτότητας, πόλος ανασφάλειας και ταραχής. Ας παύσουμε να καμαρώνουμε για την καταγωγή μας και ας κοιτάξουμε τη νεοελληνική πραγματικότητα», μας παροτρύνει με τη γνώριμη ευθυκρισία και νηφαλιότητά του.

- Αν ξεκινούσατε τώρα, πάλι, κύριε Κριαρά, θα θέλατε να ακολουθήσετε τον ίδιο ακριβώς δρόμο;

«Ναι. Ομολογώ ότι και τώρα αν ξεκινούσα θα ακολουθούσα τον ίδιο δρόμο».

- Τη σχέση που έχετε σήμερα με το χρόνο πώς θα την περιγράφατε;

«Τη σχέση μου με το χρόνο που κυλάει δεν την ξέρω. Έχασα τη σύντροφο της ζωής μου. Έχασα παλαιούς φίλους. Επιβιώνω. Είμαι υποχρεωμένος να ζω το πρόβλημα της επιβίωσης. Οι σωματικές δυνάμεις με έχουν εγκαταλείψει. Κάτι σώζεται ακόμα από το πνεύμα και την ψυχή. Κάτι προσφέρω και από το πλούσιο επιστολογραφικό μου αρχείο με τα σχετικά δημοσιεύματα».

INFO: Το «Λεξικό της Μεσαιωνικής Ελληνικής Δημώδους Γραμματείας 1100 -1669 του Εμμανουήλ Κριαρά», τιμημένο με δεκάδες επαινετικές κριτικές σε ελληνικά και ξένα επιστημονικά περιοδικά και με μεγάλες διακρίσεις, αποτελεί εδώ και πάνω από τέσσερις δεκαετίες βασικό εργαλείο για τη μελέτη τόσο της μεσαιωνικής γραμματείας μας όσο και της νέας ελληνικής γλώσσας διεθνώς. Είναι η γέφυρα μεταξύ αρχαίων και νέων ελληνικών.

Το Λεξικό ικανοποιεί πρώτα απ' όλα τις ανάγκες των ερευνητών των βυζαντινών δημωδών κειμένων. Εξίσου όμως αποφασιστικά προωθεί και τη μελέτη των νεοελληνικών διαλέκτων και ιδιωμάτων, καλύπτοντας έτσι μερικώς κενά του «Ιστορικού Λεξικού» της Ακαδημίας Αθηνών, που βρίσκεται στο στοιχείο Ε. Προ πάντων όμως η αποδελτιωμένη και λεξικογραφημένη δημώδης βυζαντινή λογοτεχνία προσφέρει ένα ανεκτίμητο κεφάλαιο στη διδασκαλία της νέας ελληνικής.